Strona gÅówna / Kwiaty w domu, RoÅliny doniczkowe / Kaktusy i sukulenty. Gatunki i odmiany
Kaktusy i sukulenty to bardzo odp*rne i maÅo wymagajÄ ce roÅliny nadajÄ ce siÄ do wiÄkszoÅci mieszkaÅ. Odp*rne na susze, o dekoracyjnych formach i różnych rozmiarach, od dawna goszczÄ w naszych domach. Dowiedz siÄ, jakie cechy charakterystyczne majÄ sukulenty, a czym wyróżniajÄ siÄ kaktusy. Poznaj także ciekawe gatunki kaktusów i sukulentów do uprawy w domu i... w ogrodzie!
Kaktusy i sukulenty
Fot. depositphotos
Co to sÄ sukulenty?
Czy kaktusy i sukulenty to jedno i to samo? Nie do koÅca. Prawie wszystkie kaktusy można uznaÄ za sukulenty, ale nie wszystkie sukulenty sÄ kaktusami. Jakie sÄ zatem różnice?
Sukulenty nie sÄ pojÄciem taksonomicznym. Sukulenty (succulentus - soczysty, miÄsisty) to pojÄcie ogólne. Jest to nazwa grupy wieloletnich roÅlin odp*rnych na suszÄ, które posiadajÄ zdolnoÅÄ gromadzenia wody w silnie rozwiniÄtej wyspecjalizowanej tkance oraz sÄ przystosowane do jej oszczÄdnego wykorzystania w okresie suszy. Te miÄsiste roÅliny mogÄ zatrzymywaÄ wodÄ w liÅciach, Åodydze i korzeniach.
Specyficzna budowa, czyli miÄsiste Åodygi, niewielkie liÅcie pokryte gruba skórkÄ , a czÄsto woskowym nalotem lub wÅoskami, ma pomóc sukulentom maksymalnie ograniczyÄ straty wody. Do sukulentów zaliczamy gatunki naleÅ¼Ä ce do bardzo wielu rodzin roÅlin, np.: gruboszowatych, pryszczyrnicowatych, liliowatych, astrowatych czy wilczomleczowatych.
Co wyróżnia kaktusy?
Kaktusy zaliczamy do sukulentów. Wszystkie przynaleÅ¼Ä do jednej rodziny: kaktusowatych (Cactaceae). Kaktusy odróżniajÄ siÄ od innych sukulentów obecnoÅciÄ aureoli, czyli miejsca, z którego wyrastajÄ ciernie, pÄdy boczne i kwiaty. CzÄsto sÄ pokryte kÄpkami weÅnistych wÅoskami. WiÄkszoÅÄ kaktusów pokryta jest kolcami, które sÄ przeksztaÅconymi w toku ewolucji liÅÄmi.
- Jak dbaÄ o kaktusy doniczkowe? Uprawa kaktusów w domu
- Kaktusy epifityczne - gatunki i uprawa
- Kaktusy w szkle. Jak sadziÄ i jak o nie dbaÄ
- Dlaczego kaktus siÄ przechyla
Kaktusy i sukulenty - gatunki i odmiany
Zarówno kaktusy, jak i inne sukulenty sÄ bardzo popularne zarówno w uprawie domowej, jak i w ogrodach. WiÄkszoÅÄ sukulentów roÅnie powoli i nie wymaga szczególnej pielÄgnacji, dlatego nadajÄ siÄ do tworzenia kompozycji roÅlinnych, wszelkiego rodzaju ogrodów pustynnych, miniaturowych krajobrazów. Poniżej przedstawiamy najczÄÅciej spotykane w uprawie kaktusy i sukulenty.
Aporokaktus - Aporocactus flagelliformis
Fot. Captain-tucker, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons
Aporokaktus (Aporocactus flagelliformis) - roÅlina pochodzi z górskich rejonów Meksyku. Jest to gatunek zwisajÄ cy, kwitnÄ cy, dorastajÄ cy do ponad 2,5 m dÅugoÅci. Wymaga stanowiska póÅcienistego i przewiewnego. ZimÄ temp. 13-18°C, latem zwykÅa temp. pokojowa. PodlewaÄ latem umiarkowanie, zimÄ bardzo skÄ po. NawoziÄ nawozem do kaktusów raz na 3 miesiÄ ce z przerwÄ w okresie letnim. PrzesadzaÄ w lutym, tylko gdy doniczka jest za maÅa. Rozmnażanie z nasion przez caÅy rok lub z sadzonek pÄdowych latem.
Cefalocereus, GÅowa starca - Cephalocereus senilis
Fot. Daderot, Public Domain, Wikimedia Commons
Cefalocereus, GÅowa starca (Cephalocereus senilis) - roÅlina pochodzenia meksykaÅskiego, posiadajÄ ca charakterystyczne biaÅe "wÅosy" i trÄ bkowate kwiaty. Preferuje stanowisko jasne, w peÅnym sÅoÅcu. Latem temp. 22°C, zimÄ 15°C. PodlewaÄ latem po wyschniÄciu podÅoża, zimÄ tylko gdy roÅlina siÄ marszczy. NawoziÄ raz w sezonie, wiosnÄ , nawozem do kaktusów. PrzesadzaÄ co 2 lata lub rzadziej. Rozmnażanie wiosnÄ z importowanych nasion lub latem z sadzonek wierzchoÅkowych.
Ceropegia - Ceropegia woodii
Fot. depositphotos
Ceropegia (Ceropegia woodii), okreÅlana też jako lampion chiÅski, to bardzo dekoracyjny sukulent pochodzÄ cy z Afryki PoÅudniowej. Należy do rodziny trojeÅciowatych. Z mocno zgrubiaÅej bulwy roÅlina wypuszcza delikatne, nitkowate pÄdy pokryte drobnymi, skórzastymi liÅÄmi o nerkowatym ksztaÅcie. Ceropegia potrzebuje stanowiska o dużej iloÅci rozproszonego ÅwiatÅa oraz temperatury w przedziale 22- 27°C. ÂZimÄ powinniÅmy zapewniÄ roÅlinie chÅodne miejsce, w którym temperatura nie spadnie poniżej 17°C. Nie toleruje przeciÄ gów. PodÅoże powinno byÄ przepuszczalne i żyzne.
Delosperma - Delosperma echinatum
Fot. depositphotos
Delosperma (Delosperma echinatum) - należy do rodziny gruboszowatych, a pochodzi z Afryki PoÅudniowej. Jej miÄsiste, szorstkie Åodygi o intensywnie zielonej barwie pokryte sÄ jasnymi wÅoskami. RoÅlina szybko roÅnie i tworzy gÄste poduchy. Preferuje stanowiska jasne, peÅne rozproszonego ÅwiatÅa. Podlewamy jÄ oszczÄdnie - nie znosi przelania. Gleba dla delospermy musi byÄ sucha i bardzo dobrze zdrenowana. Przesadzamy jÄ bardzo rzadko, dopiero wtedy, gdy korzenie wypeÅniÄ już caÅÄ doniczkÄ.
Kaktus zygzak - Epiphyllum anguliger
Fot. ©Agnieszka Lach
Eonium drzewiaste (Aeonium arboreum) jest sukulentem z rodziny gruboszowatych o zdrewniaÅych, rozgaÅÄziajÄ cych siÄ Åodygach i drzewiastym pokroju. ZimÄ zakwita trÄ bkowatymi, żóÅtymi kwiatami zebranymi w stożkowate kwiatostany. Najlepszym miejscem do hodowli eonium jest bardzo sÅoneczny parapet okienny. RoÅlina preferuje niskÄ wilgotnoÅÄ powietrza i temperatury latem 20°C, zimÄ ok. 16°C. Podlewamy jÄ oszczÄdnie, po wyschniÄciu podÅoża, i nawozimy skÄ po raz w miesiÄ cu. Przesadzamy co 3 - 4 lata.
Eonium drzewiaste - Aeonium arboreum
Fot. ©PoradnikOgrodniczy.pl
Epifilum (Epiphyllum) - pochodzi z Meksyku i Ameryki PoÅudniowej. Ma dÅugie spÅaszczone Åodygi i okazaÅe czerwone lub biaÅe kwiaty. Preferuje stanowisko jasne (ale nie nasÅonecznione) i przewiewne. Latem temp. 20°C, zimÄ 10°C. Latem utrzymywaÄ wilgotne podÅoże, zimÄ podlewaÄ skÄ po. NawoziÄ od III do XI co 14 dni nawozem z maÅÄ zawartoÅciÄ azotu. PrzesadzaÄ na wiosnÄ w ziemiÄ z dodatkiem piasku. Rozmnażanie epifilum można wykonaÄ latem z sadzonek przygotowanych ze starszych Åodyg, które ukorzenia siÄ w suchym piasku.
Kleistokaktus - Cleistocactus baumannii
Fot. Montréalais, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons
Kleistokaktus (Cleistocactus baumannii) - roÅlina pochodzÄ ca z górskich rejonów Ameryki PoÅudniowej. Åodygi pokryte żóÅtymi cierniami i wÅosami dochodzÄ do 2m wysokoÅci. MogÄ wymagaÄ podpory. Nadaje siÄ do uprawy hydroponicznej. Wymaga stanowiska jasnego do sÅonecznego. Latem może przebywaÄ w ogrodzie. Latem temp. 20°C, zimÄ 10°C. PodlewaÄ latem po wyschniÄciu podÅoża, zimÄ gdy roÅlina siÄ marszczy. NawoziÄ nawozem do kaktusów latem co 14 dni. PrzesadzaÄ na wiosnÄ, tylko gdy doniczka jest zbyt maÅa. Rozmnażanie wiosnÄ z sadzonek lub latem z nasion.
Koryfanta - Coryphanta clavata
Fot. Michael Wolf, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons
Koryfanta (Coryphanta clavata) - roÅlina pochodzi z Meksyku, dochodzi do 35 cm wysokoÅci i 12 cm Årednicy, wytwarza żóÅte kwiaty. Wymaga stanowiska w peÅnym sÅoÅcu. Latem temp. 25°C, zimÄ 10-18°C. PodlewaÄ latem po wyschniÄciu podÅoża, a zimÄ dopiero gdy roÅlina siÄ marszczy. NawoziÄ nawozem do kaktusów latem co 8 tygodni. PrzesadzaÄ co 2-3 lata. Rozmnażanie jest trudne (tylko przez szczepienie) i nie wykonuje siÄ go w uprawie amatorskiej.
Notokaktus - Notocactus haselbergii
Fot. Michael Wolf, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons
Notokaktus (Notocactus haselbergii) - w naturze zamieszkuje stepowe rejony Ameryki PoÅudniowej. Posiada efektowne, żóÅte kwiaty. Preferuje stanowisko jasne, sÅoneczne. Latem temp. 26°C, zimÄ 16°C. PodlewaÄ latem po wyschniÄciu podÅoża, zimÄ gdy roÅlina siÄ marszczy. NawoziÄ nawozem do kaktusów wiosnÄ i latem co 4 tygodnie. PrzesadzaÄ wiosnÄ co 3-4 lata. Rozmnażanie wiosnÄ z nasion.
Opuncja mrozoodp*rna - Opuntia hybride
Fot. ©PoradnikOgrodniczy.pl
Opuncja (Opuntia) - pochodzi z suchych rejonów Ameryki PoÅudniowej. Tworzy charakterystyczne walcowate, pÅaskie lub kuliste czÅony. WÅród opuncji możemy znaleÅºÄ wrażliwe na mróz roÅliny doniczkowe, takie jak opuncja figowa (Opuntia ficus-indica) i mniejsza od niej opuncja drobnokolczasta (Opuntia microdasys), a także ciekawe kaktusy mrozoodp*rne, takie jak opuncja zimotrwaÅa (Opuntia hybride), która doskonale nadaje na skalniak.
Stanowisko uprawy opuncji powinno byÄ jasne, w peÅnym sÅoÅcu. Latem temp. 20°C, zimÄ 8°C. PodlewaÄ latem po wyschniÄciu podÅoża, zaÅ zimÄ gdy roÅlina siÄ marszczy. ZasilaÄ nawozem do kaktusów raz na wiosnÄ i raz w lecie. PrzesadzaÄ co 2 lata wczesnym latem w ziemiÄ z dodatkiem piasku. Rozmnażanie wykonuje siÄ wiosnÄ poprzez oddzielanie czÅonów Åodygi lub z podkieÅkowanych uprzednio w wodzie nasion.
Patyczak zwisajÄ
cy - Rhipsalis cassutha
Fot. Tangopaso, Public Domain, Wikimedia Commons
Patyczak zwisajÄ cy (Rhipsalis cassutha) - to kaktus, który roÅnie w Ameryce PóÅnocnej i PoÅudniowej oraz na Karaibach. WaÅeczkowate, zwisajÄ ce, miÄkkie pÄdy patyczaka tworzÄ gÄste kÄpy w soczystym odcieniu zieleni. Wymaga stanowiska o rozproszonym Åwietle. Toleruje także póÅcieÅ. Najlepiej roÅnie w podÅożu przepuszczalnym. Kaktus Rhipsalis dobrze czuje siÄ w temperaturze pokojowej, ale na zimÄ trzeba zapewniÄ mu miejsce chÅodniejsze o temperaturze w przedziale 15-17°C.
Rozchodnik ostry - Sedum acre
Fot. Roquai, Public Domain, Wikimedia Commons
Rozchodnik ostry (Sedum acre) - naleÅ¼Ä cy do rodziny gruboszowatych Åwietnie nadaje siÄ do uprawy w ogrodzie. Tworzy gÄste kÄpy wzniesionych Åodyg pokrytych miÄsistymi liÅÄmi. Latem na szczytach pÄdów pojawiajÄ siÄ gwiazdkowate kwiaty o intensywnie żóÅtej barwie. Rozchodnik Åwietnie sprawdza siÄ w ogrodach skalnych i donicach - uwielbia sÅoÅce i ubogie, suche podÅoże. Jest mrozoodp*rny. Rozmnażamy przez podziaÅ kÄp, sadzonki i wysiew nasion.
Róża pustyni - Adenium obesum
Fot. depositphotos
Róża pustyni (Adenium obesum) - pochodzi z póÅpustynnych rejonów PóÅwyspu Arabskiego oraz pÅd.-zach. Azji. W naturze osiÄ ga do 2 m wysokoÅci. RoÅlina o ciekawej, nieforemnej podstawie Åodygi, przypominajÄ cej pieÅ. RzdÄta podstawa Åodygi może byÄ bardzo niska, czÄÅciowo zagÅÄbiona w ziemi lub może wyrastaÄ wyżej i nabieraÄ butelkowatego ksztaÅtu. Kwiaty w odcieniach czerwieni sÄ doÅÄ duże, o wydÅużonej rurce korony i szeroko rozÅożonych pÅatkach. Róża pustyni wymaga stanowiska sÅonecznego. Gleba dobrze zdrenowana. PodlewaÄ oszczÄdnie, tak aby nie dopuÅciÄ do przesuszenia korzeni. Gdy jest zbyt zimno roÅlina szybko traci liÅcie.
Starzec zwisajÄ
cy - Senecio rowleyanus
Alberto Salguero, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons
Starzec zwisajÄ cy, Starzec Rowleya (Senecio rowleyanus) - to jeden z najmodniejszych obecnie sukulentów. Ten ciekawy gatunek pochodzi z poÅudniowej Afryki i należy do rodziny astrowatych. DÅugie, delikatne pÄdy starca pokryte sÄ drobnymi, kulistymi, miÄsistymi listkami. PrzypominajÄ ce sznury pereÅ wiotkie pÄdy piÄknie prezentujÄ siÄ w wiszÄ cych donicach. Starzec Rowleya wymaga jasnego stanowiska oraz przepuszczalnego podÅoża. ZimÄ potrzebuje niższych temperatur w przedziale 13-16°C. Nie toleruje przelania, natomiast dobrze znosi okresowy brak wody.
Zygokaktus, grudnik - Schlumbergera
Szlumbergera, Zygokaktus (Schlumbergera) - roÅlina pochodzenia brazylijskiego o liÅciowatych czÅonach i przepiÄknych różnobarwnych kwiatach. Zygokaktus wymaga stanowiska jasnego lub póÅcienistego. Latem może przebywaÄ również w ogrodzie. Wymaga temp. 20°C przez caÅy rok. UtrzymywaÄ lekko wilgotne podÅoże, nawoziÄ co 4 tygodnie nawozem do kaktusów, po przekwitniÄciu podlewaÄ skÄ po i nie nawoziÄ przez 2 miesiÄ ce. PrzesadzaÄ co 3-4 lata. Rozmnażanie latem z sadzonek ukorzenianych w piasku w temp. 22°C.
Żywe kamienie - Lithops
Fot. Abu Shawka, Public Domain. Wikimedia Commons
Å»ywe Kamienie (Lithops) - dÅugo żyjÄ cy sukulent, pochodzÄ cy z Afryki PoÅudniowej. Dorasta do zaledwie 5 cm wysokoÅci. Tworzy napÄczniaÅe liÅcie wyrastajÄ ce parami z krótkich podziemnych Åodyg. LiÅcie mogÄ przybieraÄ różne barwy, czÄsto upodobniajÄ siÄ do kamieni (stÄ d nazwa roÅliny). Po 2 lub 3 latach uprawy w okresie jesiennym mogÄ pojawiÄ siÄ jasnożóÅte kwiaty z wieloma owÅosionymi pÅatkami.
Å»ywe kamienie najlepiej uprawiaÄ po kilka sztuk w dużej doniczce. Stanowisko jasne, sÅoneczne, doskonaÅy jest parapet okienny. Ziemia uniwersalna z gruboziarnistym piaskiem dla polepszenia drenażu. Od wiosny do jesieni utrzymywaÄ glebÄ ledwie wilgotnÄ , górna warstwa gleby pomiÄdzy kolejnymi podlewaniami powinna przeschnÄ Ä do poÅowy. Gdy roÅlina przekwitnie, nie podlewaÄ aż do wiosny. Temp. zimÄ nie może spaÅÄ poniżej 10°C. Rozmnażanie na poczÄ tku lata poprzez podziaÅ kÄp lub z nasion wysiewanych wiosnÄ .
mgr inż. Anna BÅaszczuk
Opracowano na podstawie:
1. J. Courtier, G. Clarke, Kwiaty w domu. Jak dobieraÄ i pielÄgnowaÄ roÅliny doniczkowe, Reader's Digest, Warszawa 1998;
2. J. Scott-Macnab, Wielka ilustrowana encyklopedia roÅlin ogrodowych, Reader's Digest, Warszawa 2004;
3. K. Mynett, RoÅliny doniczkowe w mieszkaniu, Chemil, Warszawa 1990.
Przeczytaj również:
- Choroby kaktusów. Dlaczego kaktus usycha, marszczy siÄ i gnije?
- Szkodniki kaktusów. PrzÄdziorki, tarczniki i weÅnowce na kaktusach
- Ciekawostki o kaktusach. Te informacje mogÄ CiÄ zaskoczyÄ!